რა არის ფსორიაზი?
ეს არის ქრონიკული აუტოიმუნური კანის დაავადება, რომელიც პერიოდულად მწვავდება და შემდეგ შედარებით მიცხრება. ეს არ არის ინფექციური დაავადება, თუმცა ზრდის დისკომფორტს როგორც ფიზიკურად, ისე ემოციურად – ლაქები, ქავილი და ხანგრძლივი მიმდინარეობა ხშირად მოქმედებს ადამიანის თვითშეფასებასა და სოციალურ აქტიურობაზე.
ფსორიაზი შეიძლება განვითარდეს ბავშვობიდანვე ან განვითარდეს მოზრდილ ასაკში, ზოგჯერ სრულიად მოულოდნელად, სტრესის, ინფექციების, ჰორმონული ცვლილებების ან სხვა გამომწვევი ფაქტორების ფონზე. სწორედ ამიტომ მნიშვნელოვანია ამ მდგომარეობის შესახებ ცოდნა – დროსთან ერთად იმატებს შემთხვევათა რაოდენობა, ხოლო დაავადების ადრეული ამოცნობა ბევრ გართულებას აგვაცილებს.
როგორ ამოვიცნოთ ფსორიაზი? – სიმპტომები ადრეულ ეტაპზე
ფსორიაზის სიმპტომები ხშირად მიმდინარეობს შეუმჩნევლად: თავდაპირველად შეიძლება აღინიშნოს მცირე, თითქოს შემოღობილი წითელი ლაქები, ზედაპირზე მშრალი, ქერქის მსგავსად აქერცლილი კანის საფარით. მოგვიანებით ეს კერები შეიძლება გაფართოვდეს, შეერწყას ერთმანეთს და წარმოქმნას უფრო დიდი პროცესი. ხშირია ქავილი, წვის შეგრძნება, კანის გაღიზიანება და სიმშრალე, ზოგჯერ – ტკივილიც, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ლაქა იბზარება ან სისხლდენა იწყება.
პრობლემა იმაშია, რომ საწყის ეტაპზე სიმპტომები ძალიან ჰგავს სხვა დერმატოლოგიურ მდგომარეობებს – ატოპიურ დერმატიტს, ალერგიულ გამონაყარს, სებორეულ დერმატიტს. ამიტომ თვითდიაგნოზი და ასე მკურნალობა ხშირად იწვევს მდგომარეობის დამძიმებას. სჯობს პირველივე საეჭვო ნიშნებისას მიმართოთ სპეციალისტს – დერმატო ვენეროლოგი შეძლებს, კლინიკური სურათისა და საჭირო გამოკვლევების საფუძველზე, ზუსტად განსაზღვროს, საქმე მართლაც ფსორიაზთან გვაქვს თუ სხვა ტიპის დაავადებასთან.
ფსორიაზი თავზე – ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული ფორმა
ფსორიაზი ხშირად გვხვდება თავის ქალის მიდამოში – ეს არის დაავადების ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული ლოკალიზაცია. ამ შემთხვევაში კერები ჩნდება თმის საფარის არეში – სკალპზე, ზოგჯერ ყურების უკან, კეფაზე ან შუბლთან საზღვარზე. ხშირად პაციენტები თავდაპირველად ფიქრობენ, რომ უბრალოდ „ძალიან ძლიერი ქერტლი“ აქვთ, რადგან სკალპზე ჩნდება ქერტლისმაგვარი, მსხვილი, თეთრი ან ვერცხლისფერი აქერცვლა, სიწითლე და ქავილი.
სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია გავიგოთ განსხვავება ჩვეულებრივ ქერტილსა და იმ ცვლილებებს შორის, რასაც დაავადება იწვევს თავის კანზე. ფსორიაზული კერები მკვეთრად შემოსაზღვრულია, ხშირად სქელი, შრეებად დაგროვილი ქერქით; უხერხულობას ქმნის თმის ჩავარცხნისას, დაბანისას, თმის სტილის შეცვლისას. ძლიერი ქავილი და კანის დაზიანება შესაძლოა გახდეს დამატებითი ინფექციის წყარო.
მკურნალობა ინდივიდუალურია, თუმცა, ზოგადი მიმართულებები მოიცავს სპეციალურ სამკურნალო შამპუნებს, ადგილობრივ პრეპარატებს (კრემები, ლოსიონები, მალამოები), მათ თავზე დატანის სწორ რეჟიმს და დამატებით რეკომენდაციებს, როგორიცაა სტრესის კონტროლი და თმის მოვლის მავნე ჩვევების თავიდან აცილება.
ფსორიაზი ხელებზე – რატომ აზიანებს ეს ფორმა კანის დამცველობით ფუნქციებს?
ეს დაავადება ხელებზე განსაკუთრებით სენსიტიური პრობლემაა, რადგან ხელები ყოველდღიურად ყველაზე მეტად არის ჩართული საქმიანობასა და კომუნიკაციაში. ამ ლოკალიზაციის შემთხვევაში ხშირად გვხვდება მკვეთრი ლაქები, კანის გამოშრობა და სქელი ქერქის წარმოქმნა. კერები შეიძლება გავრცელდეს მტევნებზე, ხელისგულის ზედაპირზე, თითებს შორის ან ფრჩხილებზეც კი.
ფსორიაზი ხელებზე ზოგჯერ იწვევს მტკივნეულ ბზარებს, სისხლდენას, კანის დარბილებას ყოველდღიური სამუშაოებისას. ეს არა მხოლოდ ესთეტიკური დისკომფორტია, არამედ რთულდება სამუშაო პროცესები (განსაკუთრებით ხელით შრომის ან მომსახურების სფეროში), პაციენტს ხშირად ეშინია ხელის ჩამორთმევის, საჯარო სივრცეში მუშაობის ან კლიენტებთან კონტაქტის.
გარდა ემოციური დატვირთვისა, ხელის კანის დაზიანება არღვევს კანის დამცავ ფუნქციასაც – იზრდება ინფექციების, გაღიზიანების და ალერგიული რეაქციების რისკი. ამიტომ ასეთი ლოკალიზაცია ხშირად საჭიროებს უფრო ინტენსიურ და კომპლექსურ მართვას, ექიმის მიერ შერჩეული მკურნალობისა და ფრთხილ საყოფაცხოვრებო ჩვევებს.
როდის უნდა მივმართოთ დერმატო-ვენეროლოგს?
ფსორიაზის შემთხვევაში თვითმკურნალობა, განსაკუთრებით „სწრაფი შედეგის“ დაპირებებით, სარისკოა. არასათანადო ადგილობრივმა სტეროიდულმა პრეპარატებმა, თვითნებურად შერჩეულმა მალამოებმა ან ინტერნეტში ნაპოვნმა „რეცეპტებმა“ შეიძლება დროებით შეამციროს სიწითლე, მაგრამ საბოლოოდ კიდევ უფრო გაამწვავოს პროცესი, გაავრცელოს კერები ან შეცვალოს დაავადების კლინიკური სურათი.
დერმატო-ვენეროლოგი არის სპეციალისტი, რომელიც არა მხოლოდ დიაგნოზს სვამს, არამედ არჩევს მკურნალობის ტიპს დაავადების ფორმის, სიმძიმისა და პაციენტის ზოგადი ჯანმრთელობის მდგომარეობის მიხედვით. თანამედროვე მიდგომები მოიცავს ადგილობრივ თერაპიას, ფოტოთერაპიას, სისტემურ მკურნალობასა და, საჭიროების შემთხვევაში, ბიოლოგიურ პრეპარატებს. ექიმი განსაზღვრავს, რომელი გზა არის ოპტიმალური კონკრეტული პაციენტისთვის და როგორ უნდა მოხდეს მკურნალობის მონიტორინგი.
განსაკუთრებული ყურადღება სჭირდება იმ შემთხვევებს, როდესაც კერები ძალიან სწრაფად ვრცელდება, ჩნდება ძლიერი ანთება, ტკივილი, ტემპერატურის მატება, ფრჩხილების ან სახსრების ჩართვის ნიშნები, ან ადამიანი ძლიერ ფსიქოლოგიურ წნეხს განიცდის საკუთარი გარეგნობის გამო. ასეთ დროს სპეციალისტთან ვიზიტი უნდა იყოს რაც შეიძლება სწრაფი და ორგანიზებული.
იცვლება ცხოვრების ხარისხი – როგორ ვმართოთ დაავადება?
ფსორიაზის მართვა მხოლოდ მედიკამენტურ თერაპიას არ გულისხმობს. მნიშვნელოვანი როლი აქვს ცხოვრების წესს: სტრესის კონტროლს, რეგულარულ ძილს, თამბაქოსა და ალკოჰოლის შეზღუდვას, ჯანსაღ კვებასა და კანის სწორ მოვლას. რეკომენდებულია კანის რეგულარული დატენიანება, აგრესიული სარეცხი საშუალებების, ძალიან ცხელი შხაპისა და მექანიკური დაზიანების თავიდან აცილება.
ფსორიაზის მართვის მთავარი მიზანი არა მხოლოდ კანზე კერების შემცირებაა, არამედ ყოველდღიური ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესება, რომ ადამიანები კომფორტულად იყვნენ სამსახურში, ოჯახში, საზოგადოებრივ სივრცეებში. ამ პროცესში მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ემოციური მხარდაჭერა ოჯახის წევრების, მეგობრების მხრიდან. საჭიროების შემთხვევაში, მკურნალობაში უნდა ჩავრთოთ ფსიქოლოგიც.
რატომ არის ადრეული დიაგნოზი გადამწყვეტი?
ფსორიაზი ხასიათდება მრავალფეროვანი სიმპტომებითა და ლოკალიზაციებით. დაავადება ინდივიდუალურ მიდგომას საჭიროებს, ხოლო ადრეული დიაგნოზი და სპეციალისტთან დროული მიმართვა გვაძლევს საშუალებას, შევამციროთ გამწვავებების სიხშირე, ავირიდოთ გართულებები და შევინარჩუნოთ ცხოვრების ძველებური ხარისხი.
სწორედ ამიტომ, კანის საეჭვო ცვლილებებისას სჯობს არ დაველოდოთ და დროულად ვითხოვოთ პროფესიონალის დახმარება.
